Η επιστροφή και οι επιστροφές…

Στις 24 Ιουλίου 1974 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιστρέφει στην Ελλάδα με αεροπλάνο που έχει ναυλώσει η Γαλλική Προεδρία. Πλήθος κόσμου περιμένει να υποδεχθεί τον πολιτικό ο οποίος καθ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας έμενε στο Παρίσι και δεν νομιμοποίησε πολιτικά τη δικτατορία.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υπήρξε ο εκλεκτός του Παλατιού για να διαδεχθεί τον Αλέξανδρο Παπάγου στην ηγεσία του κόμματος του Ελληνικού Συναγερμού. Δημιουργεί ένα νέο κόμμα, την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση και κερδίζει στις εκλογές το 1958 και το 1961. Παρ’ ότι «βαρύνεται» με τις κατηγορίες της συνεργασίας με το Παλάτι με τις εκλογές της «βίας και νοθείας» το 1961 αντιλαμβάνεται ότι το μετεμφυλιακό κοινωνικό πρότυπο με την έντονη παρέμβαση του Παλατιού και του Στρατού δεν μπορεί να συνεχιστεί. Έτσι εκπροσωπώντας τον κοινοβουλευτικό πόλο της «Δεξιάς» έρχεται σε σύγκρουση με το Παλάτι, αποχωρεί από την Ελλάδα και παραμένει στο Παρίσι αρνούμενος να συνεργαστεί με τη στρατιωτική δικτατορία. Έτσι, με την πτώση της δικτατορίας εμφανίζεται ως ο πλέον κατάλληλος ώστε να εγγυηθεί τη μετάβαση στη δημοκρατία. Πραγματικά, με την επιστροφή του ηγείται της κυβέρνησης «εθνικής ενότητας» η οποία νομιμοποιεί τα κομμουνιστικά κόμματα και οδηγεί τη χώρα στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές τον Νοέμβριο του 1974.

Το νέο κόμμα που δημιουργεί, η ΝΔ, θριαμβεύει στις εκλογές με 54% και ο ίδιος παραμένει πρωθυπουργός μέχρι το 1980 όταν και εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Στο διάστημα αυτό εφαρμόζει μια οικονομική πολιτική που βασίστηκε στην κρατικοποίηση μεγάλων επιχειρήσεων (Τραπεζικός Τομέας, Ολυμπιακή Αεροπορία, Ναυπηγεία κλπ), με σκοπό η ελληνική οικονομία να αντιδράσει αποτελεσματικά στην ύφεση που προκάλεσε η διεθνής οικονομική κρίση του 1973/1974 και στην απροθυμία της ελληνικής επιχειρηματικής τάξης να πραγματοποιήσει επενδύσεις σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Κατανόησε δηλαδή πως στην οικονομική κρίση, θα πρέπει να υιοθετηθεί μια πολιτική με έμφαση στις κρατικοποιήσεις επιχειρήσεων και με δημόσιες επενδύσεις η μόνη που μπορεί να εγγυηθεί την κοινωνική συνοχή και την πλήρη απασχόληση. Δεν είναι τυχαίο που ο Κ. Καραμανλής είχε κατηγορηθεί για «σοσιαλμανία». Επίσης, στην πρώτη του θητεία ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην οποία συνέπεσε με την πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση, δεν άσκησε τις υπερεξουσίες που του έδινε το Σύνταγμα ώστε να μπλοκάρει τα νομοσχέδια και την πολιτική του ΠΑΣΟΚ. Με αυτές τις παρεμβάσεις, ο Κ. Καραμανλής αναδείχθηκε ο θεσμικός πόλος της νεαρής τότε ελληνικής δημοκρατίας. Ακόμα και η ένταξη στην ΕΟΚ δεν έγινε με οικονομικούς όρους, αλλά το βασικό επιχείρημα ήταν ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα μπορούσε να εγγυηθεί τη Δημοκρατία και την ομαλότητα στην Ελλάδα.

Από την άλλη, ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει στην Ελλάδα στις 16 Αυγούστου 1974, αφού πρώτα χαρακτηρίζει την κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», «αλλαγή φρουράς του ΝΑΤΟ» στην Ελλάδα, αρνείται να αναλάβει την ηγεσία της Ένωσης Κέντρου, του κόμματος που υπήρξε βουλευτής τη δεκαετία του 1960 και προχωρά στη δημιουργία του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ) στις 3 Σεπτέμβρη 1974. Με την υιοθέτηση της πρακτικής της «αυτό-οργάνωσης» υιοθετεί την οργανωτική δομή των κομμάτων μαζών, με έμφαση στις Τοπικές Οργανώσεις, στη δημιουργία κόμματος με έμφαση στη συμμετοχή του κόσμου και την ένταξη του ηγέτη στα θεσμοποιημένα όργανα του κόμματος. Η συγκεκριμένη οργανωτική δομή αναδεικνύει το ΠΑΣΟΚ ως τη ριζοσπαστική έκφραση της κοινωνίας γιατί σπάει στην πράξη τη μη συμμετοχική πολιτική κουλτούρα που είχε επιβάλλει στην ελληνική κοινωνία η μετεμφυλιακή κρατική δομή.

Ο σοσιαλιστικός προσανατολισμός της ιδρυτικής διακήρυξης της «3ης του Σεπτέμβρη», το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση και Δημοκρατική Διαδικασία», τα βασικά συνθήματα «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» υπόσχεται μια διαφορετική οικονομική και κοινωνική δομή, με έμφαση στην αυτόνομη πορεία της χώρας μακριά από πολιτικές και οικονομικές εξαρτήσεις κυρίως από τις χώρες της Δύσης. Ο συνδυασμός της οργανωτικής δομής των κομμάτων μαζών και της ριζοσπαστικής ρητορείας φέρνει το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση με 48% το 1981 μόλις 7 χρόνια από την ίδρυσή του. Με τις θεσμικές του παρεμβάσεις ιδίως κατά την πρώτη τετραετία, διπλασιασμός των κατώτερων μισθών, εισαγωγή της ΑΤΑ, αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας, εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου, νόμος πλαίσιο για τα ΑΕΙ καθώς και η νομιμοποίηση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας το 1985 με τις ψήφους του ΚΚΕ, εμπεδώνεται η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και το κοινωνικό κράτος στην Ελλάδα.

Οι δυο πολιτικοί για τους οποίους ο κόσμος βγήκε στους δρόμους είχαν όραμα (αν και πολύ διαφορετικό ο ένας από τον άλλον) για μια Ελλάδα πολύ καλύτερη από εκείνη της μετεμφυλιακής περιόδου. Η Τρίτη λοιπόν Δημοκρατία, η οποία σήμερα κατηγορείται για τα περισσότερα δεινά, ας μην ξεχνάμε πως είναι η μακρύτερη δημοκρατική περίοδος κατά την οποία στην Ελλάδα υπάρχει ειρήνη, κοινωνική και πολιτική ομαλότητα, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Τόσο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όσο και ο Ανδρέας Παπανδρέου παρά τα λάθη και τις παραλείψεις τους έχουν σημαντική συνεισφορά και η ιστορία (σωστά) τους κρίνει θετικά.

Μια και μιλάμε πάντως για επιστροφές η πιο μεγάλη επιστροφή στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού (και όχι μόνο) είναι η επιστροφή του Ντούσαν Μπάγεβιτς στη Νέα Φιλαδέλφεια ως προπονητής του Ολυμπιακού. Ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ΑΕΚ έχε συμφωνήσει με τον Ολυμπιακό από τον Φεβρουάριο του 1996 και προκάλεσε τεράστια αντιπαλότητα μεταξύ των δυο σωματείων και έζησε μια εφιαλτική βραδιά στην πρώτη του παρουσία ως αντίπαλος της ΑΕΚ. Άραγε ως Πρόεδρός της τώρα θα καταφέρει να ενώσει τους οπαδούς της ένωσης ή το παλαιό (άσβεστο) μίσος θα βγει με την πρώτη αποτυχία…? Ο χρόνος θα δείξει…