Το αποκαλούμενο «σχέδιο Τραμπ» για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, όπως διέρρευσε στον Τύπο, επαναφέρει το ερώτημα αν πλησιάζουμε σε μια συμφωνία που θα λειτουργήσει ως επώδυνη συνθηκολόγηση για το Κίεβο. Για πολλούς, η Ουκρανία μοιάζει αναγκασμένη να αποδεχθεί όρους που, διαφορετικά, θα της κοστίσουν περισσότερα εδάφη και ανθρώπινες απώλειες.

Την ίδια στιγμή, η ελληνική κυβέρνηση επιλέγει να ενισχύσει τη στρατιωτική συνεργασία της με το Κίεβο, κίνηση που προκάλεσε άμεση και έντονη αντίδραση από τη Μόσχα.

Τα 28 σημεία του σχεδίου που κυκλοφόρησαν δημόσια θυμίζουν περισσότερο κατάλογο ρωσικών απαιτήσεων παρά συμφωνία τερματισμού ενός πολέμου. Η παγίωση των σημερινών γραμμών, η ντε φάκτο αναγνώριση της Κριμαίας και του Ντονμπάς ως ρωσικών, η υποχρεωτική απόσυρση των ουκρανικών δυνάμεων από περιοχές που ακόμη ελέγχουν, καθώς και η δέσμευση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, συνθέτουν μια πρόταση που ουσιαστικά επικυρώνει όλα τα ρωσικά κέρδη. Παράλληλα, επαναφέρει τη Ρωσία στην παγκόσμια οικονομία, επιβάλλει βαθιές εσωτερικές αναδιαρθρώσεις στο ουκρανικό κράτος και αποδυναμώνει πολιτικά την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η πίεση Τραμπ για άμεση ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων —με προθεσμία την 27η Νοεμβρίου— ερμηνεύεται στο Κίεβο ως μια προσπάθεια αποτροπής της ενεργοποίησης αμερικανικών κυρώσεων κατά της Λουκόιλ και της Ροσνέφτ. Για τους Ουκρανούς, είναι σαφές ότι ο Τραμπ επιδιώκει συμφωνία που να αντανακλά την κατάσταση στο μέτωπο και να παγώσει τις κυρώσεις.

Από ρωσικής πλευράς, δεν φαίνεται καμία βιασύνη. Οι επιχειρήσεις συνεχίζονται κανονικά, δεν υπάρχουν ενδείξεις παραχωρήσεων και η Μόσχα δεν εκδηλώνει άμεσα ενδιαφέρον για συμμετοχή σε συνομιλίες. Το γεγονός αυτό αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι έχει ήδη υπάρξει συνεννόηση με την Ουάσινγκτον σε βασικές γραμμές, και πως ο στόχος είναι η τελική προσαρμογή της Ουκρανίας στους νέους όρους. Άλλωστε, είναι γνωστό πως ο σύμβουλος του Πούτιν, Κίριλ Ντμίτριεφ, συμμετείχε στις διαμορφωτικές διαδικασίες του σχεδίου.

Στο Κίεβο η κατάσταση για τον Ζελένσκι είναι πλέον εξαιρετικά δύσκολη. Το σκάνδαλο διαφθοράς που αγγίζει τον στενότερο συνεργάτη του, Αντρίι Γιερμάκ, έχει προκαλέσει σοβαρή πολιτική και θεσμική κρίση. Οι πιέσεις για την απομάκρυνσή του είναι έντονες τόσο από την αντιπολίτευση όσο και από στελέχη της ίδιας της κυβερνητικής παράταξης. Η επιλογή του Ζελένσκι να τον στηρίξει εγείρει νέες αμφιβολίες για το κατά πόσο εξακολουθεί να έχει την εμπιστοσύνη των Δυτικών, αλλά και αν μπορεί να επιβάλει μια επώδυνη συμφωνία στην ουκρανική κοινωνία και στον στρατό.

Στο παρασκήνιο, σε Βρυξέλλες και Ουάσινγκτον εξετάζονται ήδη σενάρια διαδοχής. Οι εκλογές, που στο σχέδιο Τραμπ προβλέπονται εντός 100 ημερών, δημιουργούν συνθήκες πολιτικής ρευστότητας.

Η Ουκρανία βρίσκεται σε μια φάση εθνικής αναδιαμόρφωσης: ποια εδάφη θα κατέχει αύριο; ποια θα είναι η σχέση της με τη Δύση; ποιος θα ηγηθεί στη νέα εποχή; ποια θα είναι η θέση της Ρωσίας στο μελλοντικό σύστημα ασφαλείας της χώρας; Η όποια συμφωνία ειρήνευσης θα καθορίσει την ίδια τη φυσιογνωμία του ουκρανικού κράτους.

Στην Ευρώπη, παρότι ορισμένοι ηγέτες προετοιμάζουν τις κοινωνίες τους για το ενδεχόμενο «μελλοντικής ρωσικής επίθεσης», η στρατιωτική πραγματικότητα δείχνει άλλα. Μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου, η Ρωσία έχει υποστεί σοβαρή οικονομική φθορά, σημαντικές στρατιωτικές απώλειες και γνωρίζει ότι μια ευθεία αναμέτρηση με την Ευρώπη θα σήμαινε άμεση εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πιθανότητα επιθετικών ρωσικών ενεργειών κατά χωρών του ΝΑΤΟ παραμένει εξαιρετικά χαμηλή. Αυτό που κυριαρχεί στην ευρωπαϊκή ρητορική αφορά περισσότερο την ανάγκη διαμόρφωσης συναίνεσης για νέες αμυντικές δαπάνες και για τη συνολική πολιτική της ΕΕ στο Ουκρανικό, καθώς και την επιδίωξη ορισμένων κρατών να αποκομίσουν γεωπολιτικά ή οικονομικά οφέλη.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Αθήνα επέλεξε να συνάψει συμφωνία παραγωγής UAV με την Ουκρανία, προκαλώντας δημόσια καταγγελία από τη Μαρία Ζαχάροβα περί «προκλητικής και εχθρικής πολιτικής». Το ερώτημα είναι τι δικαιολογεί τη σπουδή της ελληνικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε τέτοιες κινήσεις πριν ξεκαθαρίσει το νέο πολιτικό και γεωστρατηγικό τοπίο στο Κίεβο.

Υπάρχουν δύο αναγνώσεις:
– Η επίσημη, που θέλει την Ελλάδα να επιβεβαιώνει την ευρωατλαντική της ταυτότητα, να ενισχύει το προφίλ της στην ευρωπαϊκή άμυνα και να συμμετέχει στις μελλοντικές αλυσίδες παραγωγής.
– Η άλλη, που εκτιμά πως η Αθήνα αναλαμβάνει μονομερείς δεσμεύσεις απέναντι σε μια χώρα με αβέβαιη εδαφική και πολιτική σταθερότητα, συγκρούεται χωρίς λόγο με μια μεγάλη δύναμη και επενδύει σε συμφωνίες οι οποίες μπορεί σύντομα να ανατραπούν.

Αν το σχέδιο Τραμπ προχωρήσει και καταργηθεί το καθεστώς κυρώσεων, η Ρωσία θα επιστρέψει στην παγκόσμια οικονομία. Τότε, το ερώτημα για το ελληνικό ενεργειακό μείγμα —που σήμερα στηρίζεται στο ακριβότερο αμερικανικό LNG— θα επανέλθει με νέους όρους. Έτσι, η παρούσα ελληνική στάση ενδέχεται να αποδειχθεί πρόωρη, υπερβολικά συγκρουσιακή και χωρίς στρατηγικό υπόβαθρο.

Όλα δείχνουν πως οδεύουμε προς μια συμφωνία ειρήνευσης από την οποία η Ρωσία βγαίνει ενισχυμένη — κάτι που μοιάζει αναπόφευκτο, καθώς στο πεδίο των επιχειρήσεων βρίσκεται πλέον κοντά στην επίτευξη των στρατηγικών της στόχων.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η Αθήνα δεν έχει λόγο να βιάζεται. Οι επιλογές της οφείλουν να είναι προσεκτικές και μετρημένες.

Βολοντίμιρ Ζελένσκι Ντόναλντ Τραμπ Ρωσία Ουκρανία ΗΠΑ LIFE