Απόρρητο υπόμνημα της τουρκικής αστυνομίας φέρνει στο φως μεθοδευμένες προσπάθειες των αρχών της Άγκυρας να παρακάμψουν τους κανονισμούς της INTERPOL, προκειμένου να πετύχουν την έκδοση διεθνούς εντάλματος σύλληψης κατά εξόριστου δημοσιογράφου που ζει στη Σουηδία.

Το έγγραφο, το οποίο αποκάλυψε ο ιστότοπος Nordic Monitor, φέρει την υπογραφή του Ισκεντέρ Γκιουράι Κεσκίν, αναπληρωτή διευθυντή του τουρκικού Τμήματος INTERPOL και Europol. Ημερομηνίας 18 Ιουνίου, το υπόμνημα διανεμήθηκε σε κορυφαίους κρατικούς θεσμούς της Τουρκίας, περιλαμβανομένων της υπηρεσίας πληροφοριών, του Υπουργείου Δικαιοσύνης και των εισαγγελικών αρχών σε τρεις επαρχίες.

Στο στόχαστρο βρίσκεται ο Λεβέντ Κενέζ, δημοσιογράφος που έχει λάβει άσυλο στη Σουηδία και σήμερα εργάζεται ως αρχισυντάκτης του Nordic Monitor. Ο Κενέζ εγκατέλειψε την Τουρκία το 2016, όταν εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης εναντίον του με κατηγορίες που ο ίδιος χαρακτηρίζει κατασκευασμένες. Έκτοτε συνεχίζει τη δημοσιογραφική του δραστηριότητα στη Στοκχόλμη, ενώ έχει καταγγείλει παράνομη παρακολούθηση της οικίας του από τουρκικές αρχές.

Η INTERPOL έχει μπλοκάρει τα τουρκικά αιτήματα

Στο εμπιστευτικό υπόμνημα αναγνωρίζεται ότι η INTERPOL έχει απορρίψει επανειλημμένως τουρκικά αιτήματα για έκδοση Red Notice σε βάρος επικριτών του καθεστώτος, ιδιαίτερα όσων φέρονται να συνδέονται με το κίνημα Γκιουλέν. Ο διεθνής οργανισμός έχει κρίνει ότι τέτοια αιτήματα έχουν πολιτικά κίνητρα και παραβιάζουν το καταστατικό του, που απαγορεύει την εμπλοκή σε υποθέσεις πολιτικής φύσης.

Παρότι η Άγκυρα έχει χαρακτηρίσει το κίνημα Γκιουλέν «τρομοκρατική οργάνωση» μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το κίνημα –με ρίζες σε μια θρησκευτική-κοινωνική πρωτοβουλία της δεκαετίας του ’60– δεν έχει συνδεθεί με βίαιες ενέργειες, ούτε αναγνωρίζεται ως τρομοκρατική οντότητα από κάποια δημοκρατική χώρα. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και διεθνείς οργανισμοί έχουν επανειλημμένα καταδικάσει την Τουρκία για παραβιάσεις των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων.

Σχέδιο παραπλάνησης της INTERPOL

Το έγγραφο περιγράφει με σαφήνεια μια στρατηγική για την αποφυγή απόρριψης από την INTERPOL. Οι τουρκικές αρχές καλούνται να αποκρύπτουν κάθε αναφορά σε «τρομοκρατία» ή σύνδεση με το κίνημα Γκιουλέν κατά την υποβολή αιτημάτων για Red Notice. Αντί αυτών, προτείνεται να χρησιμοποιούνται γενικές ή κοινές κατηγορίες.

Στην περίπτωση του Κενέζ, προβάλλεται η κατηγορία της «παράνομης απόκτησης ή διάδοσης προσωπικών δεδομένων» – κατηγορία που σχετίζεται με άρθρο που δημοσίευσε. Συνημμένο στο υπόμνημα περιλαμβάνεται και λίστα με 11 εντάλματα εναντίον του, μεταξύ των οποίων και απόφαση του 73ου Πρωτοδικείου Ποινικών Υποθέσεων Άγκυρας για τις κατηγορίες της «παράνομης διάδοσης προσωπικών δεδομένων» και της «συμμετοχής σε ένοπλη τρομοκρατική οργάνωση».

Ο συντάκτης του υπομνήματος προτρέπει ρητά τις τουρκικές αρχές να αποφύγουν οποιαδήποτε μνεία στο κίνημα Γκιουλέν για να μην απορριφθεί το αίτημα. Η ίδια τακτική, σύμφωνα με τον Κεσκίν, θα πρέπει να εφαρμοστεί και σε άλλες περιπτώσεις αντιφρονούντων.

Παράκαμψη μέσω διμερών συμφωνιών

Εκτός από τη χρήση της INTERPOL, το υπόμνημα εισηγείται και την αξιοποίηση διμερών ή περιφερειακών συμφωνιών έκδοσης, παρακάμπτοντας εντελώς τα διεθνή φίλτρα.

Η Τουρκία είχε επιχειρήσει να πετύχει την έκδοση του Κενέζ και το 2021, υποβάλλοντας επίσημο αίτημα στη Σουηδία βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Έκδοσης. Όμως, το Ανώτατο Δικαστήριο της Σουηδίας απέρριψε το αίτημα, κρίνοντας ότι οι πράξεις του δεν συνιστούν ποινικό αδίκημα βάσει του σουηδικού δικαίου και ότι ενδεχόμενη έκδοσή του θα τον εξέθετε σε πολιτική δίωξη στην Τουρκία.

Το Δικαστήριο ξεκαθάρισε ότι η δημοσιογραφική του δραστηριότητα δεν αποτελεί ποινικό αδίκημα και ότι τα αιτήματα έκδοσης δεν μπορούν να βασίζονται σε πολιτικές πεποιθήσεις ή σε θρησκευτική ή κοινωνική ταυτότητα.

Συνεχείς αποτυχίες, συνεχείς διώξεις

Παρά τις απορρίψεις από ανεξάρτητα δικαστικά συστήματα, η τουρκική κυβέρνηση εξακολουθεί να επιδιώκει τη δίωξη επικριτών της στο εξωτερικό. Το 2024, ο Τούρκος υπουργός Δικαιοσύνης Γιλμάζ Τουντς αποκάλυψε πως η Άγκυρα έχει υποβάλει 1.774 αιτήματα έκδοσης σε 119 χώρες – κυρίως σε βάρος φερόμενων μελών του κινήματος Γκιουλέν. Τα περισσότερα απορρίφθηκαν.

Μετά το πραξικόπημα του 2016, η Τουρκία είχε κατακλύσει το σύστημα της INTERPOL με πολιτικά φορτισμένα Red Notices, γεγονός που ανάγκασε τον διεθνή οργανισμό να περιορίσει προσωρινά την τουρκική πρόσβαση στη βάση δεδομένων του.

Εργαλειοποίηση διεθνών θεσμών

Το διαρρεύσαν έγγραφο προσφέρει σπάνια εσωτερική ματιά στις μεθόδους που χρησιμοποιεί το τουρκικό κράτος για να επεκτείνει τον έλεγχο πέραν των συνόρων του. Δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και πολιτικοί αντίπαλοι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια συντονισμένη εκστρατεία ποινικοποίησης και παρενόχλησης, με στόχο τη φίμωσή τους και την εργαλειοποίηση διεθνών θεσμών για πολιτικούς σκοπούς.

Ανθρώπινα Δικαιώματα Σουηδία Τουρκία LIFE