νας καταιγισμός ερασιτεχνικής διπλωματίας μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας την περασμένη εβδομάδα παρήγαγε πολύ θόρυβο και ορισμένη οργή, ιδίως από τους Ευρωπαίους που αγανακτούν επειδή μένουν ξανά στο περιθώριο άλλης μιας σειράς ειρηνευτικών συνομιλιών. Ωστόσο, προς το παρόν δεν υπάρχει κάτι που να θυμίζει εκεχειρία. Η Ουκρανία πιθανόν έκανε καλά αποφεύγοντας τη σαθρή συμφωνία που αρχικά συνήφθη μεταξύ του Κρεμλίνου και του Λευκού Οίκου. Παρόλα αυτά, κάποια μέρα – και ελπίζουμε σύντομα – θα βρεθεί μια συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου, την οποία θα μπορούν να αποδεχθούν τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία. Εκείνη θα είναι μια στιγμή έντονης ανακούφισης. Ταυτόχρονα όμως, για τους Ευρωπαίους γείτονες της Ουκρανίας θα έχει δύσκολες συνέπειες. Ο πόλεμος έχει συσπειρώσει την ήπειρο. Όταν ο πόλεμος τελειώσει, προσέξτε για τις επιπτώσεις της μεγάλης «απο-συσπείρωσης».

Σχεδόν τέσσερα χρόνια μάχης στο κατώφλι της έχουν δώσει στην Ευρώπη, μια συχνά διχασμένη ήπειρο, κάτι που μοιάζει περισσότερο από ποτέ με ενιαίο εθνικό φρόνημα. Η ενστικτώδης αντίδραση στις ρωσικές θηριωδίες στο πεδίο της μάχης μετέδωσε ένα κύμα κοινής αποφασιστικότητας σε όλη την ήπειρο· μια αίσθηση ότι ο κόσμος είχε αλλάξει απλώθηκε από τη Σκανδιναβία μέχρι τη Μεσόγειο. Ορισμένοι μετασχηματισμοί συνέβησαν σε εθνικό επίπεδο, με πιο χαρακτηριστικό το γερμανικό Zeitenwende, που απέρριψε ό,τι είχε απομείνει από τον μεταπολεμικό πασιφισμό.

Αλλά ο πόλεμος έβαλε και την ένωση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δρώντας από κοινού, τα 27 κράτη-μέλη προσέφεραν καταφύγιο σε εκατομμύρια Ουκρανούς, βρήκαν όπλα και χρήματα για δωρεές και προσέφεραν στον γείτονά τους την προοπτική ένταξης στο κλαμπ, ενώ παράλληλα επέβαλαν 20 πακέτα κυρώσεων στη Ρωσία. (Η ΕΕ βρήκε ακόμη και τρόπους να συνεργαστεί εποικοδομητικά με τη Βρετανία.) Μερικές φορές η ένωση τα έκανε άγαρμπα. Συχνά υπήρξε πολύ αργή. Αλλά στις πιο σκοτεινές ώρες του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο Ουκρανός πρόεδρος βρήκε παρηγοριά στις συναντήσεις των Ευρωπαίων ηγετών στις Βρυξέλλες.

Αυτή η ενότητα (εκτός από την Ουγγαρία) είναι εμπνευσμένη, αλλά είναι απίθανο να επιβιώσει αλώβητη μετά την ειρήνη. Για τις χώρες στο ανατολικό άκρο της ηπείρου, όπως οι Βαλτικές χώρες, η Φινλανδία και η Πολωνία, μια κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία θα προκαλούσε τόσο άγχος όσο και ανακούφιση. Από τη δική τους σκοπιά, το τέλος του πολέμου θα απελευθέρωνε ρωσικούς πόρους για μια νέα εκστρατεία — πιθανώς εναντίον τους. Από το 2022 οι Ουκρανοί στρατιώτες αποτελούν ανάχωμα απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα, αλλά μπορεί τότε να αποστρατευθούν. Έτσι, στο μεγάλο τμήμα του ανατολικού μισού της ηπείρου θα ήθελε η Ευρώπη να απομονώσει τη Ρωσία ακόμη πιο σκληρά. Πολλοί όμως στο δυτικό μισό λαχταρούν την κανονικότητα. Με το τέλος του πολέμου, θα αναρωτηθούν εάν η Ευρώπη χρειάζεται πραγματικά να συνεχίσει να δαπανά τόσα χρήματα για την άμυνα. Η ειρήνη, για αυτούς, θα προσφέρει την ευκαιρία επιστροφής στο status quo. Αυτές οι απόψεις θα δυσκολευτούν να συνυπάρξουν εντός μιας ενιαίας Ένωσης.

Για να γίνει ακόμη πιο δύσκολο, ένας από τους στόχους της ειρήνης που συζητείται, κυρίως ερήμην της Ευρώπης, είναι να επιτραπεί στη Ρωσία να επιστρέψει, με κάποιον τρόπο, στη διεθνή κοινότητα. Το αρχικό 28-σημείων σχέδιο που σχεδιάστηκε από Ρωσία και Αμερική προέβλεπε, για παράδειγμα, την εκ νέου συμμετοχή της στο G8. Το σχέδιο ζητούσε επίσης την άρση των κυρώσεων, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν επιβληθεί από την ΕΕ. Αυτό θα εξυπηρετούσε όσους στην Ευρώπη πιστεύουν ότι οι εμπορικοί δεσμοί με τη Ρωσία πρέπει να αποκατασταθούν νωρίτερα παρά αργότερα. Οι γραμμές μάχης δεν θα χαραχθούν μόνο στον χάρτη της ηπείρου, αλλά και εντός των κοινοβουλίων της. Τα κόμματα της ευρωπαϊκής λαϊκιστικής δεξιάς τείνουν να είναι φιλικά προς τη Ρωσία, αλλά δεν θα ήταν μόνα. Δεν θα αργούσαν, για παράδειγμα, τα επιχειρηματικά συμφέροντα στη Γερμανία να προτείνουν τη βελτίωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας στις τιμές ενέργειας μέσω της σταδιακής επανέναρξης εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου σε νοικοκυριά και εργοστάσια — έστω σε μικρές ποσότητες. Έξαλλοι Πολωνοί και Εσθονοί θα το κατήγγειλαν ως προδοσία της Ευρώπης.

Το πώς θα αντιμετωπιστεί η Ουκρανία θα αποτελέσει άλλη μια πηγή διχασμού μόλις έρθει η ειρήνη. Η χώρα είναι απίθανο να βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Η Ευρώπη δεν θέλει ένα «αποτυχημένο κράτος» στο κατώφλι της. Αλλά η συμπάθεια προς την Ουκρανία σε καιρό πολέμου μπορεί να μη συνεχιστεί σε καιρό ειρήνης. Όταν και αν σταματήσουν οι μάχες, θα ανακύψουν ερωτήματα σχετικά με το αν οι Ουκρανοί πρόσφυγες, που έγιναν δεκτοί με ανοιχτές αγκάλες το 2022, δεν θα πρέπει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Και ποιος θα πληρώσει για την ανοικοδόμηση; Το ευρωπαϊκό σχέδιο βασιζόταν εν μέρει στη χρήση άνω των 100 δισ. ευρώ σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει σε ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ώστε να διατηρηθεί η Ουκρανία όρθια. Αλλά το 28-σημείων σχέδιο δείχνει ότι η Αμερική θέλει μερίδιο από αυτά τα λάφυρα — και από τις επιχειρηματικές ευκαιρίες στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Δύσκολα ερωτήματα θα τεθούν επίσης σχετικά με το αν η Ουκρανία πρέπει να παραμείνει στον δρόμο προς την ένταξη στην ΕΕ, ειδικά υπό το φως του τελευταίου σκανδάλου διαφθοράς. Το βασικό επιχείρημα για την υπόσχεση ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ ήταν να ενισχυθεί το ηθικό της σε καιρό πολέμου. Οι κυνικοί θα υποστηρίξουν ότι σε καιρό ειρήνης αυτό δεν είναι πλέον απαραίτητο.

Διχασμένοι θα πέσουμε

Αλλά η πιο οδυνηρή διαφωνία θα αφορά το πώς θα αντιμετωπιστούν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Λίγοι Ευρωπαίοι που παρακολουθούν τα προεδρικά καμώματα του Ντόναλντ Τραμπ πιστεύουν ότι η διατλαντική συμμαχία είναι τόσο αξιόπιστη όσο κάποτε. Η συζήτηση για το πώς η ήπειρος θα απεξαρτηθεί από τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας δεν είναι νέα. Ο Εμανουέλ Μακρόν χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό» ακόμη και πριν από τον πόλεμο και για χρόνια επιθυμεί η ήπειρος να αναπτύξει μεγαλύτερη «στρατηγική αυτονομία». Οι κεντροευρωπαίοι και βορειοευρωπαίοι είναι πιο δεκτικοί σε τέτοιες εκκλήσεις από ό,τι ήταν κάποτε, αλλά εξακολουθούν να φοβούνται να αποξενώσουν την στρατιωτική υπερδύναμη που προστάτευσε την ελευθερία τους επί δεκαετίες.

Η συζήτηση για το αν η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει δεσμευμένη στην Αμερική έχει καταπνιγεί όσο διαρκεί ο θερμός πόλεμος. Οι Ευρωπαίοι κατάπιαν την περηφάνια τους, αποδεχόμενοι, για παράδειγμα, μια άνιση εμπορική συμφωνία τον Ιούλιο. Έσφιξαν τα δόντια όταν ο Μαρκ Ρούτε, γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, αποκάλεσε τον κ. Τραμπ «Μπαμπά». Αλλά τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν, όταν η απώλεια της υποστήριξης του ευερέθιστου Αμερικανού προέδρου θα μπορούσε να σημάνει καταστροφή για την Ουκρανία; Υπάρχει ένας βαθμός ταπείνωσης που μια ήπειρος σε πόλεμο πρέπει να υπομείνει. Όταν οι μάχες στην Ουκρανία τελειώσουν, κάποιοι Ευρωπαίοι μπορεί να αποφασίσουν ότι το σκύψιμο και το ξενέρωμα τελείωσαν.

ΠΗΓΗ: geopolitico.gr

Ουκρανία Ευρώπη LIFE