Μια απόφαση που προκαλεί προβληματισμό σε όλη την Ευρώπη εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στις 4 Σεπτεμβρίου 2025. Όπως αναφέρει ρεπορτάζ του Νικόδημου Καλλιντέρη στο Romfea.gr, το Δικαστήριο του Στρασβούργου απέρριψε την προσφυγή του Σλοβάκου πολιτικού Ján Figel, πρώην Επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ειδικού απεσταλμένου της για την προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας (2016-2019), που είχε προσφύγει κατά της πλήρους απαγόρευσης θρησκευτικών τελετών στη Σλοβακία κατά την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού.

Το σκεπτικό του Δικαστηρίου

Η προσφυγή του Figel είχε κατατεθεί στις 24 Φεβρουαρίου 2021, με βασικό επιχείρημα ότι τα μέτρα παραβίασαν το δικαίωμα στην κοινή λατρεία. Ωστόσο, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν αποδείχθηκε επαρκώς κατά πόσο ο ίδιος επηρεάστηκε προσωπικά και ουσιαστικά από τα μέτρα, ώστε να θεωρηθεί «θύμα» κατά το άρθρο 34 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Έτσι, το Δικαστήριο απέφυγε να εξετάσει την ουσία της υπόθεσης, δηλαδή κατά πόσο οι περιορισμοί της σλοβακικής κυβέρνησης ήταν αναγκαίοι, αναλογικοί και δικαιολογημένοι στο πλαίσιο προστασίας της δημόσιας υγείας.

Η αντίδραση του Figel

Ο Σλοβάκος πολιτικός δήλωσε απογοητευμένος:

«Η θρησκευτική ελευθερία είναι ένα από τα πιο ζωτικά ανθρώπινα δικαιώματα. Είμαι βαθιά λυπημένος για την απόφαση του Δικαστηρίου να μην εξετάσει την ουσία της υπόθεσης και να μην αναγνωρίσει ότι η κυβέρνηση παραβίασε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση. Αν και πρόκειται για οπισθοδρόμηση, οι προσπάθειές μας για την υπεράσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών θα συνεχιστούν. Η ΕΕ δεν μπορεί να προωθεί αξιόπιστα τη θρησκευτική ελευθερία στο εξωτερικό, αν δεν τη διασφαλίζει στο εσωτερικό της».

Ο Figel υπογράμμισε ότι η υπόθεση είχε ως στόχο να κατοχυρωθεί πως η λατρεία δεν μπορεί να θεωρηθεί «περιττό δικαίωμα» σε περιόδους κρίσης.

Αντιδράσεις νομικών και φορέων

Η δικηγόρος Dr. Adina Portaru χαρακτήρισε την απόφαση «απογοητευτική και άδικη», υποστηρίζοντας ότι το ΕΔΔΑ δεν έλαβε υπόψη τα επιχειρήματα του αιτούντος και παρέκαμψε τη θεμελιώδη αρχή ότι η κοινή λατρεία είναι προστατευόμενο δικαίωμα, όχι προνόμιο.

Η ίδια τόνισε ότι το Δικαστήριο έχασε την ευκαιρία να αναγνωρίσει ότι υπήρχαν λιγότερο περιοριστικές επιλογές, σημειώνοντας χαρακτηριστικά:

«Η πνευματική τροφή είναι εξίσου απαραίτητη με τη σωματική ευεξία».

Στη δίκη παρενέβησαν και τρεις φορείς με διεθνές κύρος: το European Center for Law and Justice, το Ordo Iuris και το Free University of Tbilisi, που υπογράμμισαν πως οποιοσδήποτε περιορισμός της θρησκευτικής ελευθερίας σε περιόδους κρίσης οφείλει να είναι αυστηρά αναλογικός, επιστημονικά τεκμηριωμένος και προσεκτικά σταθμισμένος απέναντι στα ατομικά δικαιώματα.

Το ευρύτερο πλαίσιο

Η Σλοβακία ήταν από τις χώρες που το 2021 προχώρησαν σε πλήρη απαγόρευση θρησκευτικών τελετών στο πλαίσιο των υγειονομικών περιορισμών. Παρά τη σοβαρότητα των επιπτώσεων, το ΕΔΔΑ μέχρι σήμερα δεν έχει εκδώσει καμία απόφαση επί της ουσίας που να αφορά τις απαγορεύσεις λατρείας κατά την πανδημία, αφήνοντας έτσι αναπάντητο ένα κρίσιμο ζήτημα για τη θρησκευτική ελευθερία στην Ευρώπη.

Συμπέρασμα

Η απόφαση του Στρασβούργου δεν κλείνει τη συζήτηση – αντίθετα την ανοίγει. Το ερώτημα παραμένει: σε ποιο βαθμό μπορούν οι κυβερνήσεις να περιορίζουν τη θρησκευτική λατρεία σε καταστάσεις κρίσης; Για τον Figel και τους υποστηρικτές του, η μάχη για την προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας μόλις ξεκίνησε.

Κορωνοιός Δικαστήριο LIFE