Η μορφή της Παναγίας αποτελεί έναν διαχρονικό πυλώνα στην ελληνική συνείδηση, μια πανταχού παρούσα φιγούρα που ξεπερνά τα όρια της θρησκευτικής πίστης για να καταστεί ένα βαθιά ριζωμένο πολιτισμικό σύμβολο. Η τέχνη, σε όλες της τις εκφάνσεις, έγινε το όχημα για την έκφραση αυτής της βαθιάς σχέσης. Από την αυστηρή θεολογία της εικόνας μέχρι τον ανθρώπινο πόνο της ποίησης και την παρηγορητική μελωδία του τραγουδιού, η Παναγία ενώνει το θείο με το ανθρώπινο, την πίστη με το συναίσθημα. Η μορφή της, ως το πιο λατρεμένο πρόσωπο της Ορθοδοξίας μετά την Αγία Τριάδα, φιλοτεχνήθηκε πρώτη από τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά, ο οποίος δημιούργησε τα πρότυπα για όλες τις μετέπειτα εικόνες. Αυτή η αρχέγονη σχέση είναι η αφετηρία της διαχρονικής της παρουσίας στην τέχνη. Η μετάβαση της μορφής της Παναγίας από το αυστηρά θρησκευτικό πλαίσιο της βυζαντινής εικόνας στον πιο προσωπικό, κοσμικό κόσμο της ποίησης και του τραγουδιού δεν είναι μια απλή εκκοσμίκευση, αλλά μια διαδικασία βαθιάς πολιτισμικής αφομοίωσης. Η Παναγία δεν χάνει τη θεϊκή της διάσταση, αλλά εμπλουτίζεται με ανθρώπινα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στους πιστούς —ή απλώς στον λαό— να την προσεγγίσουν με έναν πιο άμεσο και προσωπικό τρόπο.
Η Παναγία στην τέχνη: Από την ιερή εικόνα στο λαϊκό τραγούδι και την ποίηση
Η μορφή της Παναγίας αποτέλεσε κορυφαία πηγή έμπνευσης για τη θρησκευτική ποίηση, τόσο τη βυζαντινή όσο και τη νεοελληνική.
